Na de reacties op mijn vorige jaarverslag was ik voldoende aangemoedigd om ook voor 2022 op een rijtje te zetten welke bijzondere dieren (voornamelijk insecten) ik in de gemeente Soest gezien heb. En dat zijn er heel wat! Het afgelopen jaar zag ik binnen de gemeente 861 verschillende soorten (flora en fauna): 150 plantensoorten, 173 nachtvlinders, 85 kevers, 84 vogels, 73 wantsen, 69 vliegen, 39 wespen, 27 dagvlinders, 22 libellen, 17 bijen, 14 sprinkhanen, 3 muggen, 3 reptielen, 3 amfibieën, 2 hommels. Het bepalen van de top drie was lastig. Ik heb gekozen voor de fantastische visuele verschijning van een dagvlinder waarvan ik alleen nog de eitjes had gezien, maar dat doet niets af aan de ervaringen met Kommavlinders, Gouden dennenstamjagers en Bosbeskielwantsen! Tevens een gastbijdrage van Jeroen Hoek, met het zeldzaamste insect van 2022.
1. Sleedoornpage – Thecla betulae
Eind augustus zag ik op een druilerige dag deze Sleedoornpage. Ruim een kwartier kon ik foto’s maken van deze kwetsbare en bedreigde dagvlinder, terwijl ze voor mijn neus ronddraaide. 2022 (NL): zo’n 450 exemplaren (imago’s) in 30 gemeentes. Formaat: 17 mm.
2. Bosbeskielwants – Elasmucha ferrugata
Waar ik in 2021 op twee plekken in Soest een exemplaar van deze zeldzame, bosbesdrinkende wants vond, ontdekte ik in juni bij de Stompert drie populaties. Dagen op een rij bezocht ik de plek waar ik zo’n 20 jongen bij elkaar had gevonden, zag ik tot wel vier volwassenen tegelijk, en kweekte – om te bewijzen dat het echt de e.ferrugata was, een nimf uit. Wat geweldig om in het kweekpotje ineens een volwassen exemplaar te zien, met zijn puntige schouders! De wants is losgelaten – het uitsluiphuidje hou ik als bijzonder aandenken!
2022 (NL): 30 volwassen exemplaren in 7 gemeentes; zo’n 35 nimfen, in Soest op 3 verschillende plekken en één uitsluiphuidje (eerste voor Nederland!?) Formaat: 7,0-9,5 mm.
3. Meest zeldzame vondst: rups van de Oleanderpijlstaart
Het meest zeldzame dier dat in 2022 in Soest werd gevonden, was de rups van de Oleanderpijlstaart, een subtropische trekvlinder die maar zeer zelden in Nederland gezien wordt. Plaatsgenoot Jeroen Hoek vond het enige exemplaar van 2022!
4. Kommavlinder, Hesperia comma
Deze bedreigde dagvlinder, een dikkopje met kenmerkende kommavormige vlekjes op de achtervleugel, had een bijzonder goed jaar. In de herdenkingstuin van Vliegbasis Soesterberg vlogen halverwege augustus tientallen om m’n oren. Daar was het sowieso genieten, met insecten zoals Sabelsprinkhanendoders (Sphex funerarius) en Harkwespen (Bembix rostrata) die op de geurende bloemen en nectar van de goed besproeide tuin afkwamen, terwijl het in de rest van de vliegbasis zinderend heet en droog was.
5. Gouden dennenstamjager ofwel Choerades ignea
Nadat ik hoorde dat deze elders op de Utrechtse Heuvelrug vrij makkelijk aan te treffen was, wilde ik er eentje in Soest vinden. Dat bleek makkelijker dan gedacht, enkele dagen later vond ik een eerste exemplaar op wat gekapte grove dennen die op de Vliegbasis lagen.
De warmteminnende, forse roofvliegen jagen vanaf in de volle zon staande (of liggende) dennenbomen en zijn sinds de jaren ’90 vanuit het oosten het land ingekomen, vast en zeker profiterend van de warmere zomers.
2022 (NL): 378 exemplaren in 43 gemeentes Formaat: 18-23 mm.
6. Hiëroglyfenlieveheersbeestje ofwel Coccinella hieroglyphica
Dit jaar heb ik extra fanatiek gezocht naar lieveheersbeestjes. Ik vond in Soest 22 verschillende soorten, sommige bijzonder klein. De hiëroglyf had een goed jaar, vermoedelijk omdat er veel (larven van) heidehaantjes waren, z’n voedsel. Ik vond in Soest 18 exemplaren, terwijl in 2020 in heel Nederland maar 4 werden gevonden!
2022 (NL): 150 exemplaren in 20 gemeentes Formaat: 3,5-4,5 mm.
7. Stomplijfroofvlieg ofwel Antipalus varipes
De Stomplijfroofvlieg was in augustus 2018 het eerste zeldzame insect dat ik vond, in de Korte Duinen! Dit jaar vond ik hem voor het eerst weer terug. 2022 (NL): 61 exemplaren in 38 gemeentes Formaat: 17-21 mm.
8. Tweepuntige lijnbladroller ofwel Phiaris bipunctana
In 2019 ontdekte ik deze in Op Hees; elk jaar zoek ik ernaar, en probeer ze op andere bosbesrijke plekken te vinden. Tot nu toe had ik daar geen succes mee. Dit jaar waren ze lastig te vinden, maar op 1 juni, op pad met een vlinderaar, vonden we 2 exemplaren! Daar leek het bij te blijven, tot ik een week later voor het eerst op een andere plek, in het bos vlak bij de Hilversumse straatweg in Baarn, een exemplaar aantrof! 2022 (NL): 50 exemplaren in 9 gemeentes Formaat: 14-21 mm (spanwijdte).
9. Matglanswespbij ofwel Nomada similis
Deze op Roetbij parasiterende wespbij vond ik bij de Bergjes. 2022 (NL): 17 exemplaren in 4 gemeentes Formaat: 8-10 mm.
10. Goedartia alboguttata
Sluipwespen zijn zo’n groep waarvan ik het lastig vind om op naam te brengen, maar gelukkig zijn er op waarneming.nl ook echte experts. Enkele maanden nadat ik deze wesp bij een KNNV-excursie bij de Zoom zag, werd hij gedetermineerd. De wesp parasiteert op rupsen van de Meriansborstel (Calliteara pudibunda). Het is de eerste waarneming voor Soest en omgeving; de tweede voor de provincie en pas de elfde voor Nederland! De sluipwesp is vernoemd naar Johannes Goedaert (1617-1668), een kunstschilder en entomoloog die maden en larven kweekte, meer dan 100 Europese soorten beschreef, en de basis legde voor de entomologie. 2022 (NL): 8 exemplaren in 5 gemeentes. Formaat: ‘vrij fors’ (ik denk ca. 1,5 cm).
11. Mannetjesereprijsschildwants ofwel Stagonomus bipunctatus
Dit was een makkie! Nadat ik gelezen had dat deze wants bestond, bezocht ik een plek in het Monnikenbos waar ik de waardplant – mannetjesereprijs – al had gevonden. Binnen een paar minuten had ik beet! 2022 (NL): 85 exemplaren, waargenomen in 5 gemeentes. Formaat: 5-6 mm.
12. Lammergier ofwel Gypaetus barbatus
Toen ik eind mei bij Op Hees op zoek was naar de Tweepuntige lijnbladroller, hoorde ik ineens ophef van roepende Raven en een Buizerd. Niet heel bijzonder, maar toen het even aanhield besloot ik de hemel af te speuren. Door mijn telelens zag ik een vogel met een enorme spanwijdte. Een zeearend? Nee, de beeldherkenningssoftware van waarneming.nl gaf uitsluitsel: ‘Lammergier, 99% zeker’. Deze jonge, in 2022 in Zuid Frankrijk uitgezette aaseter, heeft zich al twee zomers gevestigd in Nationaal Park de Hoge Veluwe. De twee witte vlekken op de linkervleugel zijn gebleekt om herkenning op grote hoogte mogelijk te maken. De (niet!) naar de naam Eglazine luisterende gier vloog die middag volgens de waarneming via Soest (12:02u), Montfoort (13:10u), Leersum (15:01u), Ede (15:07u) en de Planken Wambuis (15:27u) weer terug naar haar stek bij Oud-Reemst (15:40u). Begin november is ze weer naar het zuiden verkast. Wellicht volgend jaar weer terug? 2022 (NL): 1 exemplaar, waargenomen in 19 gemeentes. Formaat: ca. 2800 mm (spanwijdte).
Slotwoord
Waarnemingen die de lijst niet gehaald hebben, waren onder meer 5 Venwitsnuitlibellen (Leucorrhinia dubia), 4 Prachtlynxspinnen, een Veldwespwaaiertje, de gebruikelijke Dicyrtoma dorsosignata’s, wat Heideblaaskaakjes, een Vijgenskeletteermot (Choreutis nemorana), 2 Vlekdaguilen (Heliothis peltigera), 4 Jeneverbesdwergbladrollers (Pammene juniperana), een Bosbesmineermot (Stigmella myrtillella), flink wat Bosbesbruintjes (Macaria brunneata), een Knoopkruidschildwants (Carpocoris purpureipennis), enkele populaties Beukenbladsnijdermotten (Incurvaria koerneriella) en 162 zandhagedissen (Lacerta agilis) Wishlist 2023: Zandzeggepantserwants, Boszandloopkever, Aradus betulae, Rups van de Tweepuntige lijnbladroller, Middelste Bonte Specht, Sneeuwvlo, Bosbesschildwants. Ik hoop ook in 2023 weer veel te genieten van de (Soester) natuur en met andere liefhebbers te speuren!
Tekst en foto’s: Pascal Losekoot tenzij anders vermeld.
Grafieken en kaartjes: www.waarneming.nl.
Alle verspreidings- en voorkomensgegevens zijn op basis van wat op waarneming.nl is ingevoerd.