Het einde van het jaar nadert. In mijn omgeving merk ik dat vrienden onrustig worden van de onzekerheid welk Soester zeldzaam dier op nummer één staat dit jaar. Hoog tijd om terug te blikken op de vele zoektochten van het afgelopen jaar en de top tien te onthullen!
In 2023 zag ik binnen de gemeente Soest een record van 1230 verschillende soorten (flora en fauna), waaronder 256 soorten nachtvlinders, 147 planten, 153 kevers, 119 wantsen, 105 vliegen, 83 vogels, 42 wespen, 30 bijen, 22 muggen, 21 dagvlinders, 20 libellen, 9 sprinkhanen, 6 zoogdieren, 5 mieren, 4 hommels, 3 reptielen en 2 amfibieën.
Over de nummer één op de lijst was geen enkele twijfel: het is de loopkever die mij in het donker op vele zandverstuivingen in Midden-Nederland deed zoeken, die me naar Naturalis bracht en waar een wetenschappelijk relaas voor in voorbereiding is. En dat terwijl ik nog maar weinig kennis van deze soortgroep had!
Ook dit jaar weer een gastbijdrage van Jeroen Hoek, met het zeldzaamste insect van 2023 dat in de gemeente Soest is gevonden.
- Gele Kruiper (Harpalus flavescens)
Begin augustus vond Jaap van den Berg één exemplaar van deze zeer zeldzame loopkever in de Korte Duinen. Meerdere personen gingen daarna op zoek met de vraag of het een toevallige vondst was, of er een populatie voorkwam. Nadat Arthur van Ooijen op 14 augustus enkele exemplaren aantrof, vonden Jeroen Hoek en ik een dag later een populatie, zoekend met zaklamp. Niet veel later vond ik een nog veel grotere populatie in de Lange Duinen, en ook in Amersfoort, Maarn en Laren kon ik het voorkomen van deze zandspecialist aantonen. De afsluiter was Nunspeet, waar we zo’n 95 jaar na de laatste vondst Harpalus flavescens aantroffen. Of ie er al die tijd gewoon gezeten heeft is aannemelijk, maar niet te bewijzen.
Ook andere speurders zijn op zoek gegaan; dat resulteerde in een aanzienlijk groter verspreidingsgebied dan tot nu toe bekend was!
NL: 607 exemplaren (waarvan 335 op één plek), formaat: ca. 2 cm
2.Thymalus Limbatus
Deze schimmeletende kever trof ik op de eerste dag van 2023 aan onder de schors van een dode berk. De soort staat te boek als zeer zeldzaam, maar is de laatste jaren wat in opkomst, ongetwijfeld geholpen door het beleid om dode bomen te laten staan. Later in het jaar trof ik ook nog enkele exemplaren aan, zowel op eik als spar.
NL: 32 exemplaren in 2023. Formaat: ca. 6 mm 3. - Grote of bosknikspriet (Microdon major/analis)
Deze behoorlijk grote zweefvlieg vond ik in 2021 al in Op Hees en was toen de eerste voor de provincie. Voor mijn jaarverslag zag ik hem echter over het hoofd. Gelukkig vond ik hem in mei dit jaar opnieuw! Het is een myrmecofiele soort: de larven leven in mierennesten. De volwassen dieren van de grote of bosknikspriet zijn niet van elkaar te onderscheiden, maar de larven en poppen wel: die van de grote leven bij Formica (zoals bosmieren), die van de Bosknikspriet bij Lasiussoorten.
2023: ca. 100 exemplaren in 12 gemeentes - Bruingemarmerde schildwants / Halyomorpha halys
Toen ik op een regenachtige herfstdag een rondje liep in mijn wijk, zag ik iets op het beton van een naastgelegen flat zitten. Bij thuiskomst bleek dat het de nimf van de Bruingemarmerde schildwants was, de eerste voor Soest! Deze per ongeluk geïntroduceerde, van oorsprong Aziatische schildwants verspreidt zich momenteel in rap tempo over Europa en zal spoedig niet meer zeldzaam zijn. Ze heeft meer dan 100 waardplanten en zorgt onder andere in de Verenigde Staten al voor veel schade aan fruitbomen. In Oost-Europa is de hazelnoot een populaire voedselbron van deze Pentatomidae, wat invloed heeft op de prijs van een populair broodbeleg.
NL: ruim 2000 exemplaren in 2023. Formaat: ca. 1,5 cm - Jeneverbesrandwants (Gonocerus juniperi)
Eerder trof ik al eens een exemplaar aan op de prachtige jeneverbessen in de Korte Duinen, maar dit jaar waren de aantallen van deze warmteminnende jeneverbesspecialist een stuk hoger.
NL: 254 exemplaren. Formaat 11-14 mm - Tweestippelig kapoentje (Nephus bipunctatus)
Dit minilieveheersbeestje trof ik begin april aan, zonnend op een beuk in Op Hees. Het is, op een waarneming zonder foto na, de eerste voor de provincie Utrecht.
NL: 4 exemplaren in 2023. Formaat: 1,5-2,5 mm - Peultjesmot (Etiella zinckenella)
Sinds dit jaar beschik ik over een LED-emmer, om voor de Vlinderstichting nachtvlinders te kunnen monitoren. Dit leverde behoorlijk wat soorten op die ik nog niet eerder had gezien, en enkele hele bijzondere. Daarvan is deze peultjesmot wel de meest speciale: het is de enige ooit voor de provincie Utrecht. Het is een zeer zeldzame trekvlinder die vermoedelijk toevallig langs het balkon van mijn flat in één van de tegelwijken van Soest vloog.
NL: 2 exemplaren in 2023. Formaat 22-26 mm - Tonderzwamschorswants (Aradus betulae)
Deze bijzonder platte wants leeft achter de schors van door Echte tonderzwammen aangetaste berken (en beuken, schijnt). Op 5 januari trof ik de eerste aan bij de Stompert, daarna verkende ik ook de omgeving en trof ik ze in Baarn, Bilthoven, Den Dolder, en Soesterberg aan.
2023: 110 waarnemingen in 26 gemeentes. Formaat: 6,5-11 mm9. Platte krabspin (Coriarachne depressa)
Op zoek naar de Dennenschorswants trof ik de eerste platte krabspin voor Soest aan. Krabspinnen zijn lastig te determineren, maar deze is daar een uitzondering op door de witte ribbels op het achterlijf. 2023: 51 exemplaren in
NL. Formaat: 4,5-5,5 mm - Grasschildwants (Neottiglossa pusilla)
Volgens waarneming.nl is deze vrij kleine schildwants slechts “vrij algemeen” en niet zeldzaam, maar vaak wordt deze niet gevonden en voor mij was het ook de eerste keer dat ik ‘m aantrof, onder de schors van een dode spar in het Monnikenbos.
2023: 110 exemplaren in 31 gemeentes - Zwarte ooievaar (Ciconia nigra)
Eind augustus trof ik tijdens een fietstochtje bij de Landingsbaan van Vliegbasis Soesterberg dit drietal jonge Zwarte ooievaren, dat rustig aan het foerageren was. Het was pas de tweede keer dat ik een zeldzame vogel in Soest aantrof.
Formaat: 144-155 cm (Spanwijdte) - Grasschildwants (Neottiglossa pusilla)
- Volgens waarneming.nl is deze vrij kleine schildwants slechts “vrij algemeen” en niet zeldzaam, maar vaak wordt deze niet gevonden en voor mij was het ook de eerste keer dat ik ‘m aantrof, onder de schors van een dode spar in het Monnikenbos.
- 2023: 110 exemplaren in 31 gemeentes
- Zwarte ooievaar (Ciconia nigra)
Eind augustus trof ik tijdens een fietstochtje bij de Landingsbaan van Vliegbasis Soesterberg dit drietal jonge Zwarte ooievaren, dat rustig aan het foerageren was. Het was pas de tweede keer dat ik een zeldzame vogel in Soest aantrof.
Formaat: 144-155 cm (Spanwijdte)